In sommige kringen van hedendaagse choreografen heeft het woord 'formeel' een negatieve connotatie. Het impliceert het vasthouden aan verwesterde, balletische idealen zoals lijn, vorm en symmetrie. Voor degenen die zich willen onderscheiden van ballet, kan het ook denken aan een ouderwetse, rigide esthetiek. Vooral in New York, waar kunstenaars strijden om aandacht in een druk veld, is 'conceptueel' de meest gewaardeerde descriptor.
Lydia Johnson en Deborah Wingert coaching. Foto door Melissa Bartucci.
Niet voor Lydia Johnson, die brutaal als ik haar vraag naar de concepten achter haar werk. 'Mijn werk is niet conceptueel', zegt de choreografe uit New York, die haar gezelschap oprichtte Lydia Johnson Dance in 1999. 'Mijn verlangen om te choreograferen komt voort uit de muziek', zegt ze. En net zoals geweldige muziek geen concept nodig heeft om effectief te zijn, zo meent Johnson ook niet te dansen. 'Wat is de betekenis van een stuk van Bach?' zij vraagt. De schoonheid zit hem in de compositie: zorgvuldig vervaardigde melodieën, ritmische structuur en instrumentatie. Haar advies aan mensen die een betekenis zoeken achter haar werk? 'Laat niet-conceptueel werk als muziek over je heen spoelen', zegt ze.
Johnson begon met dansen op de middelbare school ('heel laat', zegt ze) na jarenlang met haar vader kunstschaatsen op tv te hebben gezien. 'Ik ben opgegroeid in het land van Massachusetts en wist niet dat er zoiets bestond als een choreograaf', zegt ze. Vanaf het begin voelde ze zich aangetrokken tot het creëren van bewegingen en was ze gefascineerd door de patronen, structuur en strakke lijnen die ze zag in schaatsen en ballet. Ze studeerde in Boston en later aan de Ailey School in New York met als doel voldoende technische kennis op te doen om haar eigen werk te gaan maken. Ze ging naar concerten in New York, maar vond pas echte inspiratie toen ze New York City Ballet zag. 'De regels van het ballet zorgen ervoor dat ik instort, ze zijn zo mooi', vertelt ze.
Kerry Shea en Carlos Lopez in Lydia Johnson’s ‘Night and Dreams’. Foto door Nir Arieli.
Toen ze begon met choreografieën, wist ze dat ze de vorm van het ballet wilde doordringen met emotie en zorgvuldig vervaardigde muzikaliteit. De bekende dansschrijver Jennifer Dunning schreef ooit dat Johnson 'componenten van de klassieke ballettechniek herwerkt om een gevoel van leven te creëren dat zonder haast over mysterieuze menselijke verhalen stroomt'.
Johnson vindt deze beschrijving leuk. Ze beschouwt haar werken het liefst als 'balletten' in Europese zin, een lossere term die niet noodzakelijkerwijs een strikte klassieke techniek en spitzen betekent. Met gewogen beweging, vloerwerk en hedendaagse samenwerkingen die doen denken aan vroeg-Amerikaanse moderne danstechnieken, streeft Johnson ernaar om 'emotioneel suggestief, abstract werk' te creëren.
Video's van haar werk weerspiegelen een diep respect voor de balletkunst, en recente personeelswisselingen wijzen op een nieuwe richting voor het gezelschap: een richting die een sterkere band met de klassieke traditie bevordert. Om de bewegingskwaliteit van haar danseres te verenigen, huurde Johnson balletmeesteres Deborah Wingert in, een voormalige Balanchine-danseres die ook voor The Balanchine Trust werkt, nadat Philip Gardner hen had voorgesteld en ze zich realiseerden dat ze allebei diep aangetrokken waren tot muzikaal gemotiveerde dansbewegingen. Daarnaast trad gastartiest Carlos Lopez, een voormalig solist van het American Ballet Theatre, op in de première van haar werk in 2013 Nacht en dromen
Hoewel Johnson inspiratie blijft halen uit muziek, is ze begonnen te experimenteren met beweging als uitgangspunt. 'Ik ben nu ouder', zegt ze, 'en mijn stem is sterker.' Ze zegt dat ze 's avonds laat vaak wakker wordt gemaakt door beelden die' ontwikkeld willen worden '. Ze ziet formaties - zoals een groep lichamen in een rij of een cluster achter het podium links - en zoekt dan naar de juiste muziek die bij haar ideeën past.
Chazz McBride en Min Kim in Lydia Johnson’s ‘Giving Way’. Foto door Nir Arieli.
Dit proces van zelfreflectie en groei wijst op Johnson's fundamentele respect voor de vele jaren van training die nodig zijn om iemands choreografische stem te vinden. Ze is een groot voorstander van 'je contributie betalen' als dansmaker. 'Het is gevaarlijk om te snel te gaan, dingen weg te gooien voordat je de uren in de studio hebt doorgebracht om er echt achter te komen wie je bent', zegt ze. En weer verwijst ze naar muziek. 'Je zou nooit een [componist] accepteren die de compositie niet kent', voegt ze eraan toe.
Het strekt haar tot eer dat Johnson doet wat ze predikt. Ze richtte een school op in New Jersey met de bedoeling jonge mensen kennis bij te brengen over dans door het te creëren. 'Kinderen zijn veel gemotiveerder als ze kunnen creëren', zegt ze, verwijzend naar haar unieke benadering die het typische op recitals gebaseerde model verwerpt. Studenten van vier tot en met 18 jaar leren techniek in combinatie met op de leeftijd afgestemde compositieconcepten zoals niveaus, contrapunt, canon en thema en variatie. Ze leren dat unisono spaarzaam en daadkrachtig moet worden gebruikt om een krachtige impact te hebben. Door middel van lessen, workshops en zomerkampen communiceren studenten met leden van het Lydia Johnson Dance-gezelschap in een omgeving die samenwerking en creativiteit ondersteunt. Elke sessie wordt afgesloten met een informele vertoning van groepswerken die de kinderen zelf hebben gechoreografeerd.
Met recente optredens in het Ailey Citigroup Theatre en een repertoire workshop in het Peridance Capezio Center in New York, heeft Lydia Johnson Dance het druk gehad. Johnson hoopt dat, in een zee van conceptgedreven werk, haar trouw aan lijn, vorm en structuur opvalt. 'Mensen vertellen me dat ze niet wisten dat dit soort dans bestond', zegt ze. '’ Het is een samensmelting van emotie en vorm. '
Door Kathleen Wessel van Dans informeert.
Foto (boven): Brynt Beitman en Laura Di Orio in ‘Giving Way’ van Lydia Johnson. Foto door Nir Arieli.
kyla weber leeftijd
